https://www.sakhatyla.com/%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F/%D1%81%D1%86%D0%B5%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%B9/ бу сайтан сахалыы материаллары булуохха сөп
Кемус куьуну атаарар бырааьынньык сценарийа
(орто белех)
Автордар: №95-дээх «Зоренька» уьуйаан сахалыы беле5ун иитээччилэрэ Тарская Д.И., Морфунова А.М.
Саала иьэ киэргэтиллибит. О5олор намыын музыканан саала5а киирэллэр.
Ыытааччы: Утуе кунунэн, кунду о5олор, тереппуттэр, ыалдьыттар! Бугун биьиги дьыл саамай кэрэ, саамай баай кэмин куьуну уруйдуур бырааьынньыкка муьуннубут!
Кулумнуур кыьыл кемус куьуммут
Кундэлэс кемус куннэрэ кэлэннэр,
Кулумурдээн, киэркэйэн кестере кэрэтиэн!
Ырыа
Ыытааччы: Ходуьабыт хомуллан
Кубарыйа сырдаата.
Сэбирдэ5и хатынтан
Сиргэ тыалбыт тамнаата. Чэйин эрэ, керуе5ун сэбирдэхтэрдээх ункууну.
Сэбирдэхтэрдээх ункуу.О5олор олоппосторго бараннар олороллор.
Ыытааччы: О5олоор, керун эрэ, куобах дьиэтэ турар дии.
Куобах, куобах, кэл та5ыс
Биьигини кытары сырыс.
Куобах дьиэтиттэн тахсар.
Куобах: Дорооболорун, о5олор! Дорооболорун, до5оттор! Бырааьынньыккытыгар ыалдьыттата ынырбыккытыгар махтанабын! Бачча учугэй кулумнэс куьунну куннэ кулуе5ун-оонньуо5ун, хоробуоттаан тэйиэ5ин.
Хоробуот
Куобах: Маладьыас да о5олор эбиккит, бэркэ диэн хоробуоттаатыбыт, аны оонньуо5ун. Оонньуоххутун ба5ара5ыт?
О5олор: Ба5арабыт!
Оонньуу «Моркуобу биэрэн ис»
Ыытааччы: Маладьыастар! Куобахтыын наьаа учугэйдик оонньоотубут дии. Куобахха махтаныа5ын, о5олор.
Куобах: Баьыыба!
Ыытааччы: Куобах, онтон эн хайдах куьуну керсе5ун?
Куобах: Мин еммун-туубун уларытабын, кыьынын борон сылдьарым табыллыбат. Тунал ма5ан хаарга тутатына керуехтэрэ. Ону таьынан кыстыкка бэлэмнэнэн хорооммун оностобун. Онон улэ бараммат. Чэ, о5олор керсуеххэ диэри!
О5олор: Керсуеххэ диэри!
Ыытааччы: Куобах кыстыкка бэлэмнэнэн куьунун борон туутун ма5анна уларытар эбит, хороонун оностор эбит, онтон ежик тугу гынара буолуой? Чэйин эрэ, ежигы ынырыа5ын уонна бэйэтиттэн ыйытыа5ын!
О5олор: Ежик, ежик, биьиэхэ кэл! (2-3 тегул)
Ежик киирэн кэлэр
Ежик: Утуе кунунэн, о5олор! Мин ежик диэн буолабын, елка курдук иннэлээхпин. Эьиги миигин ынырбыккытын истэммин бу эьиэхэ тиийэн кэллим.
Ыытааччы: Утуе кунунэн, ежик! Хайдах, туох олордун? Куьуну хайдах керсе5ун? Билиибитин ханатыахпытын, кэпсээн кулу биьиэхэ.
Ежик: Барыгытын кемус куьун ууммутунэн э5эрдэлиибин! Мин кырыа кыьынна бэлэмнэнэн тэллэй энин хомуйан, иннэбэр иилинэн, хороонум диэки суурэбин. Хаьаас аспын булунабын, хорооммун ититинэбин. Онтон сололоно тустум эрэ онньуурбун ордоробун, ункуулуурбуттэн уерэбин. О5олор, бары кэлин, тегуруччу турун, ункуулээн тэйиэ5ин.
Ежиктыын ункуу
Ежик: Наьаа учугэйдик ункуулээтибит, ежигы дьэ уертугут. Маладьыастар, о5олор.
Ыытааччы: Ежик, бу корзина5ар туох баарый? Кердер, кэпсээ о5олорго.
Ежик: Корзинабар тэллэйдэр бааллар. О5олорго оонньотоору а5албытым.
Ыытааччы: Чэ, оччотугар оонньуо5ун. Тэллэйдэ хомуйуо5ун.
Оонньуу «Тэллэйдэ хомуй»
Ежик: Учугэйдик да5аны оонньоотубут. Тургэн, сымса ба5айы о5олор эбиккит.
Ыытааччы: Ежик, билигин олорон сынньана таарыйа биьиги о5олорбут хоьооннорун иьит.
1 о5о: Кемус куьун, кунду куьун,
Кулэн-уерэн кестен кэллэ.
Отоннуохпут, тэллэйдиэхпит,
Дьоммутугар туьалыахпыт.
2 о5о: Кемус куьун эргиллэн,
Куммут уота мелтеете,
Кетердербут, кустарбыт
Куьугуруу кеттулэр.
3 о5о: Уунэр куммут тахсыыта
Урун кемус аалыста, —
Хаьын туьэн туртайан,
Хампа куе5у таарыйда.
4 о5о: Бала5ан ыйыгар
О скуола аьыллар,
О5уруот хомуллар.
Бала5ан ыйыгар
Сылаас уу тымныйар,
Сетуелуур уурайар.
5 о5о: Бала5ан ыйыгар
Сайынны кетердер
Со5уруу кетеллер.
Бала5ан ыйыгар
Ара5ас енунэн
Айыл5а симэнэр.
6 о5о: Алтынньы ыйга
Кун уота сойор,
Куел мууьа тонор.
Алтынньы ыйга
Куьуну уурэр
Куустээх тыал урэр.
7 о5о: Алтынньы ыйга
Куьуммут курэнэр,
Халлаан тымныйар.
Алтынньы ыйга
Кыстык хаар туьэр,
Кыьыммыт кэлэр.
Ежик: Угус хоьоону билэргитин олуьун диэн биьирээтим. Маладьыастар. Онтон мин тыабар хаьааспын хомуна барарым уолдьаста. Керсуеххэ диэри!
О5олор: Керсуеххэ диэри!
Ежик барар
Ыытааччы: О5олоор, биьиэхэ куобах уонна ежик ыалдьыттаан бардылар, онтон Кемус Куьуммут ханнаный? Ыныра5ын эрэ, Кемус Куьуну куутэбит! (2-3 тегул).
Кемус Куьун киирэр
Куьун: Куьунну кун курэммиттии былыкка саста,
Куьунну серуун тыал аа-дьуотук илгийэн ааста,
Хагдарыйбыт сэбирдэхтэр ункуулээтилэр,
Кемус манньыаты сантаннар сиргэ тустулэр.
Утуе кунунэн, о5олор! Мин куьунну айыл5а маанылаах хаьаайката, эьиги кунду ыалдьыккыт Кемус Куьун буолабын. Мин кыратык кууттэрдим, куьунну айыл5аны симээтим уонна аара кэлэн иьэн отоноотум, о5олор. Отоннорум, тахсын эрэ. Ункуулээн эргийин.
Отоннор ункуулэрэ
Ыытааччы: Маладьыастар, отоннор, олус бэркэ ункуулээтигит.
Куьун: Аны билигин оонньуо5ун.
Оонньуу «Сэбирдэхтэри еннерунэн хомуй»
Куьун: Маладьыастар о5олор! Олус миигин уертугут. Онон кунду о5олорбор кэьиибин мин уунабын.
Корзинатын кердерер
Ыытааччы: Керун эрэ, о5олор, Куьун тугу тутан турарый?
О5олор: Корзина
Ыытааччы: Онтон корзина5а туох баарый?
О5олор: Яблокалар.
Кемус Куьун кэьиитин тунэтэр.
Куьун: О5олор! Олус учугэй куьунну бырааьынньыкка сылдьаммын уердум, дуоьуйдум уонна куруук маннык кехтеех, бэьиэлэй, элбэх билиилээх буола улаатыахтара диэммин эрэнэбин.
Ыытааччы: Кемус Куьун кэлэн кунду ыалдьыт буолбуккар махтанабыт уонна элбэх уйгуну-быйаны, уерууну-кетууну ба5арабыт. Эьиил этэннэ керсуеххэ диэри.
Куьун: Керсуеххэ диэри!
Кемус Куьун тахсан барар
Ыытааччы: Бырааьынньыкпыт тумуктэнэр кэмэ тиийэн кэллэ, ессе тегул эьигини кемус куьун бырааьынньыгынан итиитик-истинник э5эрдэлиибит! Ба5арабыт сир урдугэр баар бары кэрэни, учугэйи, уерууну-кетууну, дьоллоох о5о сааьы!
%d0%ba%d0%b5%d0%bc%d1%83%d1%81-%d0%ba%d1%83%d1%8c%d1%83%d0%bd
САНА ДЬЫЛЛАА5Ы БЫРААЬЫННЬЫК СЦЕНАРИЙА
(Бэлэмниир белех)
Автордар: №95-дээх «Зоренька» уьуйаан сахалыы беле5ун иитээччилэрэ Тарская Д.И., Морфунова А.М.
Саала иьэ бырааьынньыктыы киэргэтиллибит. О5олор муусука5а до5уьуоллатан киирэннэр харыйа тула тураллар.
Ыытааччы: Ургэл сулус илдьиттэнэн,
Ара5ас сулус аргыстанан,
Еруу кудэн минэлэнэн,
Кыыдаан дьыбар кымньыыланан,
Сана дьылбыт кэлэн иьэр,
Сана саргы уунэн иьэр!
1 о5о: Эргичийдэ хоровод,
Чуор ырыа дьиэрэйдэ,
Сана дьылбыт сандаарда,
Харыйабыт киэркэйдэ!
2 о5о: Кылбачыйар, килбэчийэр
Хас биирдии иннэтэ,
Музыкабыт кутуллар,
Харыйабыт киэркэйэр!
3 о5о: Ча5ылый, ча5ылый,
Баай елка умайыый!
О5олор кердерун,
Эн уердэ сырдатыый!
4 о5о: Эргэ дьылы атааран
О5о аймах чугдаарар,
Харыйаны тулалаан
Хорубуоттаан бараллар.
Хорубуот. О5олор олоппосторго баран олороллор
Ыытааччы: О5олоор, киэркэйбит саалабытыгар Сана дьылы керсееру бары муьуннубут. Онтон Тымныы о5онньорбут то5о суо5уй? Эьээбитин ынырыахха, Сана дьылы керсуеххэ!
Бары Тымныы о5онньору ыныраллар.
Ыытааччы: Хайа, о5олоор, Тымныы о5онньорбут ханнаный? То5о истибэтий? То5о кэлбэтий? Туох да моьолго тубэспэтэ ини? Ыраах айантан сылайбата ини?
Музыка тыаьыыр, Туун киирэр
Туун: Мин Туулэй Тууммун,
Харананан харахтанабын.
Тымныы о5онньору им-балайга муннарыам,
Суолун-ииьин бутуйуом!
Ыйдана аны тахсыбатын!
Сулус ча5ылыйбатын!
Харыйа кулумурдээбэтин!
Харана барытын буруйдун!
Туун харыйаны умулларар уонна тахсан барар
Ыытааччы: О5олоор, Туулэй Туун туох диэбитин иьиттигит? Ыйбытын, сулустарбытын аптаан кэбистэ, кинилэр аны ча5ылыйбаттар. Тымныы о5онньор харананан харахтанан биьиэхэ хайдах кэлиэй? Киниэхэ кемелеьуеххэ, харыйабытын уматан керуеххэ. Керун-керун, о5олоор, ол банаардаах гномиктар иьэллэр. Кинилэри ынырыахха, суолу сырдаттарыахха.
Гномиктар ункуулэрэ. Ункуу кэнниттэн харыйа умайар.
Ыытааччы: Махтал эьиэхэ, гномиктар.
Музыка тыаьыыр. Биир етуттэн Хаарчаана, биир етуттэн Ый киирэллэр. Харыйаны эргийэллэр.
Хаарчаана: Хайа, Ый, то5о мунчаардын?
То5о сырдыгынан сандаарбаккын?
Ый: Миигин Туун аптаата,
Уерэ мичилэйэрбин былдьаата.
Хайдах гынан сандаарабын?
Урукку киэппэр туьэбин?
Хаарчаана: О5олоор, кемелеьуе5ун!
Уерэ-кете ыллыа5ын!
Оччо5уна ыйбыт тыгыа,
Моруос суола тыргыллыа,
Сана дьылбыт чугаьыа!
Ырыа «Туундарам халлаанын аннынан»
Ый уерэр, сандаарар
Ый: Мин Туун абыттан босхолоннум,
Эмиэ сандаарар кыахтанным!
Махтал эьиэхэ, о5олор!
Ыытааччы: Ый сырдыгынан сандаардын,
Эрээри билигин тыа5а им-балай.
Тымныы о5онньор хайдах булуо5ай,
Биьиэхэ кэлэр суолун-ииьин?
Ый: Мин кемелеьуем!
Тыаны талбыт сырдатыам,
Тымныы о5онньорго сирдьиттиэм,
Суолун мин кердеруем!
Уот умуллар, биир аанынан Тымныы о5онньор, биир аанынан Туун киирэллэр
Тымныы: Хайа, до5оттор, туох буолла?
Им-балай миигин кууста.
Суолбун булларбата,
Сырабын бараата.
Туун ункуулуу-ункуулуу Тымныы о5онньору илдьэ барар. Уот холбонор
Хаарчаана: Эьээм барахсан
Мэьэй бе5етун керустэ.
Хайдах киниэхэ кемелеьебут?
Тугу гынан быыьыыбыт?
Ый: Тыалы ынырыахха,
Былыттары урдэриэххэ.
Оччо5уна халлаанна
Сулустар ча5ылыьыахтара.
Ыытааччы: Кырдьык да5аны,
О5олоор, тыалы ынырыахха.
Бары бииргэ: Тыал, тыал, кемелес!
Былыттары урэн кулу!
Тыал киирэр, ункуулуур уонна харыйа иннигэр тохтуур
Тыал: Мин кемелеьуем этэ эрээри,
Туулэй Туун кыа5а угус,
Кууспун челугэр туьэрээри
Уеруехпун наада олус.
Ыытааччы: Чэ, о5олоор, кемелеьуе5ун!
Уеруе5ун-кетуе5ун!
Тыалбыт кууьун тенуннэриэ5ин!
Кердеех ункууну ункуулуе5ун!
Хлопушкалар ункуулэрэ.
Тыал: Кууьум-кыа5ым тенуннэ,
Халлаанна былыттары урдэ.
Ый сулустардыын бииргэ
Ункуулээн тэйдэ.
Ый сулустардыын ункуутэ. Ункуу кэннэ сулустар харыйа иннигэр тураллар
Туун киирэр
Туун: Сырам-сылбам баранна,
Харананы сырдык кыайда.
Тула еттум сандаарда,
Тулуйар кыа5ым ааста.
Туун ункуулуур. Сабыытын хаалларар уонна куотар. Сулустар сабыыны ылан бараннар харыйа кэннигэр бараллар. Сабыыны онно хаалларан баран миэстэлэригэр баран олороллор.
Ыытааччы: Туулэй Тууну кыайдыбыт,
Ыйданабыт сандаарда,
Сулустарбыт ча5ылыстылар!
Билигин бары бииргэ кехтеехтук
Тымныы о5онньорбутун ынырыа5ын.
Бары бииргэ: Тымныы о5онньор! (3 тегул)
Музыка тыаьыыр, Тымныы о5онньор киирэр. Харыйаны эргийэр
Тымныы: Утуе кунунэн, о5олоор!
Утуе кунунэн, до5оттор!
Бары бииргэ: Утуе кунунэн!
Тымныы: Барыгытын Сана дьылынан, Сана Дьолунан!
Кулуу-уеруу уксээтин!
Дьол-соргу аргыстастын!
Ыытааччы: Тымныы о5онньор, биьиги эйигин ер да кэтэстибит. Кэлбиккэр олус да5аны уердубут. Сана дьылбытын уеруулээх, кердеех ырыанан керсуе5ун.
Хорубуот
О5олор хоробуот кэннэ тегуруччу тураллар, Тымныы о5онньор ортолоругар турар
Тымныы: Маладьыастар, о5олор!
Харыйа тула мустанныт,
Керу ке5улуттэн тартыгыт!
Уеруу-кетуу уксээбит,
Ырыа-тойук ырааппыт!
Онтон билигин миигин кытта оонньуоххут буолаарай?
О5олор: Оонньуохпут!
Тымныы: Оччотугар, о5олор, бары биир кэккэнэн турун эрэ.
«Кыьынны оонньуу»
Мин оонньуум «Кыьынны» диэн. Билигин мин 8 о5ону талыам. Эьиги музыка5а до5уьуоллатан тегуруччу сиэттиьэн баран хаама5ыт. Онтон кэккэ5э турар о5олор таьына5ыт. Музыка уларыйда5ына, тегуруччу турар о5олор сиэттиспит илиилэргитин уеьэ кете5е5ут. Онтон кэккэ5э турааччылар сиэттиьэн баран тегурук иьинэн-таьынан хаама5ыт. Музыка тохтоото5уна тегуруччу турааччылар илиилэргитин туьэрэ5ит, ким тегурук иьигэр хаалбыт эбии тегуруччу турааччыларга холбоьо5ут. Онтон хаалбыттар сал5ыы оонньууллар.
Тымныы: Бэркэ оонньоон са5алаатыбыт. Ессе биирдэ оонньуо5ун.
Ессе биирдэ оонньууллар
Ыытааччы: Тымныы о5онньор, бэьиэлэй да оонньууну оонньотто дии, о5олор.
О5олор бары олоппосторугар баран олороллор. Хаарчаана Тымныы о5онньору кытта хаалар.
Хаарчаана: Эьээ, олор, сынньан. О5олор хоьооннорун иьит.
Хоьооннор
Тымныы: Олус учугэйдик хоьоон аа5ар о5олор эбиккит, маладьыастар. Эьээ5итин уертугут. Мин олорон сынньанным уонна эьигинниин ессе оонньуохпун ба5ардым. Ким хаары тургэнник, туьэрбэккэ бэйэ-бэйэтигэр биэрэр эбитий?
Хаарынан оонньуу (эстафета)
Тымныы: Маладьыастар!
Ыытааччы: Билигин бырааьынньыкпытын сал5ыа5ын, ункуулээн тэйиэ5ин.
Бары тегуруччу туран кердеех ункууну ункуулууллэр
Ункуу кэннэ о5олор тегуруччу тураллар сиэттиьэн. Тымныы о5онньор ортолоругар
Тымныы: Маладьыастар! Ункууьут да5аны о5олор эбиккит. Эьээ5ит сылайда, баран олорон сынньана туьуе5ун.
Ыытааччы: Суох, Дед Моруос, биьиги эйигин ыыппаппыт.
Эйигин кытта олус кердеех.
Эн биьиги тегурукпутугэр киирдин,
Аны мантан тахсыбаккын.
Тымныы: Ыытын миигин, о5олоор,
Ункуулуурбун олуьун диэн
Себулуурбун кердугут.
Ыытааччы: Оччотугар, о5олоор, эьээбититтэн ункуулууругэр кердеьуе5ун.
Тымныы: Ункуулууру себулуубун,
Ункуулууру ордоробун,
Эьиги миэхэ таьынын,
Эьээ5итигэр кемелеьун.
Тымныы о5онньор ункуулуур, о5олор таьыналлар
Тымныы: Ьуу, сылайдахпыан.
Ыытааччы: Олор, сынньан, Тымныы о5онньор. О5олор ыллыылларын иьит.
Ырыа
О5олор баран олороллор
Хаарчаана хомойбуттуу: Сайын кэрэтин туьунан
Кыыллар миэхэ кэпсээтилэр.
Тыа5а сугун, дьэдьэн ситэрин
Сана биллим, до5оттоор.
Кэрэ кэми сайыны
Кербеппуттэн хомойдум,
Кун итиитин суоьуттан
Уулларбыттан куруспун.
Ыытааччы: Хомойума, Хаарчаана. Биьиги о5олорбут эйиэхэ анаан наьаа интэриэьинэй, дьикти, кыьынны отону айбыттар, «Снеженика» диэн. Керус Снеженикалары!
Снеженикалар ункуулэрэ
Тымныы: Мин аптаахпын дуу, суох дуу?
Суус саастаахпын дуу, суох дуу?
Сиэн кыыспар Хаарчаана5а
Дьикти, кэрэ отону
Оноруом турда5а
Санаар5аама.
Харыйаны тула эргийэр. Харыйа кэнниттэн тахсарыгар снеженика отонноох тахсар. Хаарчаана5а биэрэр.
Хаарчаана снежениканы ылан барыларыгар ере тутан кердерер.
Хаарчаана: Эьээм барахсан баьыыба!
Сайынна сылдьыбыттыы сананным.
Бу отону мин еруу
Бэйэбин кытта илдьэ сылдьыам.
Тымныы о5онньор соьуйбуттуу тулатын керунэр
Ыытааччы: Туох буоллай, Тымныы о5онньор?
Тымныы: Мин о5олорго бэлэхтэрбин а5албытым дии. Ханна ууран кэбиспитим буолла? Олох ейдеебеппун…
Ыытааччы: Хайа, оччо5уна о5олорбут барахсаттар Сана дьыллаа5ы бэлэхтэрэ суох хаалаллар да? Хайдах гынабыт, Тымныы о5онньор?
Тымныы: Мин аптаахпын дуу, суох дуу?
Суус саастаахпын дуу, суох дуу?
А5аллын манна хочуолла,
Туус, саахар уонна уу,
Кыратык хаар, мишура,
Снеженика отону.
Кыра хаалла, до5оттоор.
Барытын булкуйуох,
Аптаах тылла этиэх:
Хаар, хаар, хаар!
Муус, муус, муус!
Сана дьылбыт дьиктитэ,
Снеженика, кемелес!
Бэлэхтэри баар гын!
Хочуолу арыйан бэлэхтэри таьаарар.
Кистэлэнэ: хочуол ортотугар миискэ ууруллар, икки ардыларыгар бэлэхтэр угуллаллар. Дед Моруос ууну, тууьу, саахары уо.д.а миискэ5э кутар. О5олорго бэлэхтэри туттараллар.
Тымныы: Манан бырааьынньыкпыт тумуктэннэ,
Мин барарым уолдьаста.
Барыгытын Сана дьылынан, сана дьолунан!
Эьиилги сылга керсуеххэ диэри!
Тымныы о5онньор барар. Ыытааччы барыларын Сана дьылынан э5эрдэлиир.